Mandela – Floyd Cooper

Leeftijd: va. 8 jaar

Thema: Nelson Mandela, Zuid-Afrika, geschiedenis

 

Samenvatting

Maar weinig peronen hebben ons zo geinsipreerd en krijgen zo’n groot respect en waardering als Nelson Mandela.

Vanaf zijn kinderjaren op het Zuid-Afrikaanse platteland tot hij verkozen werd als eerste zwarte president heeft Mandela een bijzonder leven geleven. Een verhaal van moed, doorzettingsvermogen, hoop en geloof.

 

Leessetting

Een verhaal dat nooit vergeten mag worden en met onze kinderen gedeeld moet worden. Er zijn niet veel kinderboeken over Mandela, al helemaal niet in het Nederlands.

Ook dit boek is niet vertaald naar het Nederlands, maar wel zeker de mooite waard in het Engels.

Nelson Mandela, long walk to freedom - Chris van Wyk

Leeftijd: Va. 8 jaar

Thema: Nelson Mandela, Zuid-Afrika, geschiedenis

 

Samenvatting

Nelson Mandela is a true hero of our times, loved and admired across the globe. This book tells the story of his life, from his carefree days as an ordinary village boy, to his unflinching leadership of the ANC, the long years in prison and his eventual freedom and extraordinary elevation to President of South Africa.

Ver van huis – Ishmael Beah

Leeftijd: Va. 15 jaar zelf lezen

Thema: oorlog, kindsoldaat, vluchten

 

Samenvatting

Ishmael (1980) is een jongen van twaalf als hij met zijn vrienden naar een naburige stad gaat om muziek te maken terwijl de oorlog uitbreekt in Sierra Leone. Het is de laatste keer dat hij zijn ouders ziet. Om te overleven raakt hij betrokken bij een rebellenleger en leert onder invloed van drugs de vreselijkste dingen te doen zonder de pijn te voelen. Als hij later meedoet aan een ontwapeningsprogramma, krijgt hij de kans om zijn talenten te laten zien: dansen, rapteksten maken en Shakespeare voordragen. Een oom vangt hem op in zijn gezin. Op een conferentie in de Verenigde Staten ontmoet hij een verhalenvertelster die later zijn nieuwe moeder wordt. Daarvoor moet hij Sierra Leone opnieuw verlaten op de vlucht voor het rebellenleger. Het verhaal eindigt met een fabel over het dilemma dat een aap voorlegt aan de jager die hem wil schieten: een traditioneel Afrikaans verhaal. 

 

Leessetting

Indrukwekkend, meeslepend en sober geeft dit boek inzicht in een hartverscheurende problematiek. Het boek bevat ook een chronologie van de geschiedenis van Sierra Leone. Dit autobiografische verhaal geeft inzicht in de problematiek van kindsoldaten en van het werk van War Child.

 

 

Rabbit-Proof Fence – Doris Pilkington

Leeftijd: Va. 15 jaar zelf lezen

Thema: aboriginals, vluchten, achtervolging, rechten van de Mens

 

Samenvatting

Het schokkende, waargebeurde verhaal, dat met veel succes is verfilmd: in 1931 bepaalt de Australische regering dat aboriginalkinderen met gemengd bloed gescheiden van hun familie in kampen moesten worden opgevoed. Molly en haar twee zusjes willen terug naar huis en ontvluchten de barbaarse behandeling in het kamp. Gedrieën trekken ze ruim 2000 kilometer dwars door de Australische woestijn, achtervolgd door de politie.

 

Leessetting

Dit ongelooflijke verhaal is opgetekend door de dochter van een van deze, inmiddels bejaarde, vrouwen. Ze gebruikte de herinneringen van haar moeder en tante, haar andere tante is ten tijden van het schrijven al overleden.

Voorafgaand aan dit avontuur beschrijft ze hoe aboriginals steeds meer land en cultuur moesten afstaan aan de blanke kolonialisten, tot aan hun kinderen toe.

 

War Horse – Michael Morpurgo

Leeftijd: Va. 11 jaar

Thema: Eerste Wereldoorlog

 

Samenvatting

Het is de Eerste Wereldoorlog. Min of meer bij toeval is Joey, een schitterende jonge hengst op de boerderij van Alberts vader terechtgekomen. De hechte band tussen Albert en het paard wordt verbroken als het dier met de Engelse troepen naar Frankrijk gaat om zijn aandeel te leveren in de Eerste Wereldoorlog. Na verschrikkelijke oorlogservaringen worden in 1918 Joey en Albert herenigd.

Leessetting

Deze geschiedenis van vriendschap tussen mens en dier is beschreven vanuit het paard; de afschuwelijkheden van die loopgravenoorlog worden er niet minder door.

 

Een aangrijpend oorlogsverhaal voor kinderen vanaf 11 jaar. Bruikbaar om op school in de klas te lezen, vergeet dan niet om met de klas ook te praten over wat er in het boek gebeurt.

Ook als het boek thuis wordt gelezen door kinderen zelf kan het niet onverstandig zijn om de mogelijkheid tot converstatie over de gebeurtenissen aan te bieden.

Oorlog blijft iets akeligs en kan veel vragen bij kinderen en jongen los maken.

Iedereen bleef brood eten – Do van Ranst

Leeftijd: Va. 15 jaar

Thema: Eerste Wereldoorlog

 

Samenvatting

Vlaanderen, 1914. De oorlog komt hoorbaar dichterbij. Nelle biedt zich als verpleegster in een oorlogshospitaal aan. Ze ziet deze oorlog als een kans om meer te worden dan moeder en echtgenote. Simon wil het liefst ver weg blijven van de oorlog, maar hij wordt gepusht door zijn vader die gefascineerd is door heldendom en krijgskunde. Nelle en Simon komen terecht in een nietsontziende oorlogsgruwel. En temidden van al dat geweld zijn er dingen die nauwelijks veranderen, want iedereen blijft brood eten.

Leessetting

Een aangrijpend verhaal over jonge mensen die weggemaaid of verminkt worden door een nietsontziende oorlogsmachine. Emoties drijven mensen tot onvoorspelbare en gevaarlijke daden.

 

Het verhaal is opgebouwd uit vijf delen; daarbinnen wisselen hoofdstukken die geschreven zijn in zowel de ik-vorm als de hij/zij-vorm vanuit Nelle en vanuit Simon elkaar af, waardoor de lezer de aangrijpende gebeurtenissen van meer kanten leert kennen. Deze perspectiefwisselingen, maar ook het tijdsverloop, maken dat de lezer wat moeilijk in het verhaal komt. Een ontroerend verhaal over liefde, schuldgevoel en heldendom.

De hondeneters – Marita de Sterck

Leeftijd: Va. 15 jaar

Thema: Eerste Wereldoorlog

 

Samenvatting

Eind 1917, in volle oorlogstijd, loopt Victor weg van huis om zijn herdershond te zoeken. Uit zijn vaders bureau steelt hij een mes, geld en een pak brieven van zijn broer, die aan het front zit. Op de armenmarkt hoort Victor dat in deze hongerwinter elke hond gevaar loopt. Hij kan niet anders dan het pad van de hondenvangers volgen, langs verraderlijke rivieren en hongerige moerassen.
In de ruige, verarmde Rupelstreek ontmoet Victor het schoonste meisje van de wereld, brutale straatmadelieven, de vrouw met de baard, en de hondenslachter van Boom.

Een spijkerharde roman over de Eerste Wereldoorlog en de grenzen van de menselijkheid.

 

Leessetting

Dit boek is een harde confrontatie met de gebeurtenissen van de Eerste Wereldoorlog.  Erg beeldend en realistisch geschreven waardoor je zelf echt midden in het verhaal zit.

Ook zeker een boek dat voor volwassenen nog de moeite waard is.

 

Bij dit boek hoort ook lesmateriaal dat u kunt vinden op http://www.wpg.be/dehondenetersdossier

De verwanten – Guido Bottinga

Leeftijd: Va. 15 jaar

Thema: Eerste Wereldoorlog

 

Samenvatting

Hoe de Eerste Wereldoorlog voor een meisje uit de 21e eeuw wel héél dichtbij komt.

Luka, bijna achttien, mooi en eigenwijs, brengt de zomer door bij haar tante. Ze heeft even genoeg van haar ouders, voor wie alles draait om geld en uiterlijke schijn. Maar haar rust wordt verstoord door William die haar op doortocht naar België komt bezoeken. William, de Engelse jongen op wie ze vorig jaar verliefd werd, maar die haar verraadde.

Toch blijft iets in William haar aantrekken. En als Luka hoort dat hij naar Ieper gaat om onderzoek te doen naar de gasaanvallen in de Eerste Wereldoorlog, overvalt haar een onweerstaanbare drang om met hem mee te gaan. Wanneer haar tante haar dan ook nog een doosje brieven meegeeft die een soldaat aan het front in Ieper in 1914 aan zijn verloofde schreef, raken de ontwikkelingen in een stroomversnelling.

Luka blijkt meer te weten over deze soldaat dan ze kán weten. En dan is er die jongen met het rode haar die haar overal lijkt te volgen - en die al vijftien jaar niet ouder is geworden.

In Ieper ontdekken Luka en William dingen over zichzelf en elkaar die hun leven voorgoed zullen veranderen.

 

Leessetting

Een geromantiseerd oorlogsverhaal van Guido Bottinga. Bottinga smeedt in zijn verhaal een verband tussen geliefde van vroegen en nu.

Een drukwekkende roman. Spannend, ontroerend en soms ook grappig. Je wilt steeds weer weten wat er op de volgende bladzijde gaat gebeuren!

Achter de draad – Hans Kuyper

Leeftijd: Va. 10 jaarThema: Eerste Wereldoorlog

 

Samenvatting

Mars’ hart bonkt in zijn keel. Hij kan niets doen, alleen wachten. Toch klemt hij zijn vingers iets steviger om zijn boog en pijlen, alsof hij met dat zelfgemaakte spul iets zou kunnen uitrichten tegen de getrainde soldaten van het Duitse leger.

Het is 1916, Europa is in oorlog. Een elektrisch hek van honderden kilometers lang maakt het oversteken van de grens tussen Nederland en België bijna onmogelijk.
Mars woont met Geert vlak bij die dodendraad, zoals het levensgevaarlijke hek al snel wordt genoemd. Geert is de leider van een groep smokkelaars die mensen en goederen over de grens brengt. Mars mag niet mee op die tochten, maar op een dag ziet hij zich gedwongen toch zelf de dodendraad over te gaan, het bezette België in.

Leessetting

Kuyper beschrijft de oorlog vanuit de gewone burger en houdt de gruwelen van het front op de achtergrond. In het bos spelen grenswachters en smokkelaars een kat- en muisspel en pas halverwege dringt door dat dit verhaal meer is dan een spannend jongensavontuur.

 

Een grimmig boek over de Eerste Wereldoorlog. Geschikt voor kinderen vanaf 10 jaar om zelf te lezen. Maar boeken over de oorlog kunnen heftig zijn, praten over wat er in het boek gebeurt, kan dus een pre zijn voor zowel kind als ouder.

De grote oorlog Kijkboek – Maranke Rinck

Leeftijd: Va. 5 jaar

Thema: Eerst Wereldoorlog

Samenvatting

De grote oorlog is een nieuw kijkboek waarin het verhaal van de eerste wereldoorlog wordt verteld voor kinderen.

In 10 grote prenten ontvouwt het verhaal zich, gezien door de ogen van Torpedo, een kleine hond en je vindt hem op elke pagina terug.

Op elke pagina zijn andere aspecten belicht: het front, de medische dienst, spionage, dieren in de oorlog, etc. Met 100 verschillende weetjes, uitgelegd in eenvoudige taal en terug te vinden op de kijkplaten. 

Leessetting

Boeken over de oorlog zijn vaak gruwelijk, er is tenslotte niet veel vrolijks te vertellen over een oorlog. De auteur van dit boek heeft goede manier gevonden om kinderen over de oorlog te leren zondag alle gruwel. Het bied kinderen de mogelijkheid en tijd om te ontdekken wat er tijdens de Eerste Wereldoorlog allemaal gebeurde. Ze ontdekken door te kijken en kunnen daarna volop vragen stellen. Ook de 100 weetjes helpen hierbij.

Zeker de moeite waard om aan je boeken collectie toe te voegen.

De kinderen Joesoepof – Simone Schell

Leeftijd: Va. 10 jaar

Thema: Rusland, geschiedenis, koning

 

Samenvatting

Op het eerste gezicht hebben ze niets met elkaar gemeen. Hij is een jongen zoals je die in de sloppenwijken van 19e eeuw Sint Petersburg overal tegenkomt. Zijn voornaam is Bhins en zijn achternaam zegt alleen maar dat hij de zoon is van een vader die Vladi heet. Zij, Catharina, is een kind van koninklijke bloede. Een Joesoepof.

Catharina's speelkamer in het paleis aan de bruisende rivier de Neva, is zo groot als een zaal. Er staat een schommelpaard dat bijna even groot is als een echte pony. Voor de haard staat een speelgoedkoets met vier paarden ervoor. Overal liggen prachtig aangeklede poppen. Aan de muren hangen wel vijf schilderijen van een koninklijke moeder met een kind. Bhins zit, als hij thuis is, in een halfdonkere ruimte waar niet veel meer staat dan een tafel met krukken. Hij woont er met zijn stokdove vader en een pratende vogel in een kooi.

Wat ze met elkaar gemeen hebben, is dat ze op de wereld geholpen zijn door de handen van een en dezelfde vroedvrouw: baker To. Maar is dat alles?

 

Lees setting

Wat is er echt gebeurd in Sint Petersburg met de kinderen Bhins en Catharina? Kom er achter in het boek “De Kinderen Joesoepof”.

Prinses van de wind – Johan Ballegeer

Leeftijd: Va. 12 jaar

Thema: geschiedenis, zigeuners, koning, prinses,

 

Samenvatting

In het jaar 1065 kijkt het zigeunermeisje San Suu vanachter een pilaar in de domkerk van Brugge naar een meisje dat voor een altaar zit te bidden: prinses Matilde van Brugge. Matilde neemt San Suu mee naar het hof om haar als borduurster te laten werken aan een groot wandkleed. Het is een merkwaardig lang wandkleed vol koningen, schepen, paarden, soldaten, en draken. Langzamerhand komt San erachter dat er iets vreemds met het wandkleed aan de hand is. Wat erop staat afgebeeld moet nog gebeuren: de verovering van Engeland door de man van Matilde, Willem van Normandië. Matilde is vastbesloten om koningin van Engeland te worden. Zal haar wens ook uitkomen? Maar op het hof gebeurt meer dan alleen borduren. San ontmoet er de veertienjarige Filip, koning van Frankrijk. En hoewel Filip verloofd is met prinses Berta van Holland, raakt hij diep onder de indruk van San Suu Boetra met haar lange zwarte vlechten.

 

Lees setting

Een spannend en leuk verhaal over een jong meisje dat in een voor haar nieuwe wereld terecht komt. Een boek met onverwachte wendingen en een spannend verloop. Hoe zou het aflopen met San Suu.

Voor meiden die van geschiedenisverhalen houden.

De Kinderkaravaan – An Rutghers van de Loef

Leeftijd: Va. 10 jaar

Thema: Amerika, kinderen, avontuur, geschiedenis

 

Samenvatting

In 1844 trokken zeven kinderen helemaal alleen door het verre westen van Noord-Amerika, dat toen nogeen gevaarlijke, ruige wildernis was. Ze waren op weg naar Oregon. Het werd een barre tocht langs ongebaande wegen, door hagel- en sneeuwstormen. Ze hadden geen voedsel en geen water, en 's nachts in de duisternis gloeiden de ogen van wolven. Een ongelooflijk verhaal over moed en doorzettingsvermogen, dat écht gebeurd is!

 

Lees setting

De kinderkaravaan is een waargebeurd kinderboek over 7 kinderen die een levensgevaardelijk tocht maken. Tijdens deze tocht verliezen ze hun ouders en vechten voor hun leven tegen de elementen van de natuur. Een meeslepend verhaal over de kracht en wil tot overleven van deze kinderen. Een boek dat iedereen gelezen zou moeten hebben!

 

De eerste keer dat ik kennis maakte met het verhaal is toen mijn moeder het aan mij en mijn broertje en zusje voorlas tijdens de zomervakantie. Een paar jaar later heb ik het zelf opnieuw gelezen.

Nelson Mandela – U Wezithombe

Leeftijd: Va 12 jaar

Thema: Nelson Mandela, geschiedenis, beroemdheden

 

Samenvatting

De door Mandela geautoriseerde biografie is een samenwerkingsproject van verschillende Zuid-Afrikaanse stripmakers. Zij belichten onder meer zijn jeugd aan de Oostkaap, de opkomst als activist binnen het African National Congress (ANC), zijn langdurige gevangenschap op Robbeneiland, waar hij, ondanks de folteringen, psychisch ongebroken blijft en zijn grootse rentree op het hoogste politieke niveau. De biografie biedt met name een reconstructie van een leven tussen de droom om de verfoeide apartheid uit te bannen en de daad om dit te realiseren. Zonder het te ambieren heeft deze integere man door zijn optreden een heldenstatus bereikt.

 

Leessetting

In nagedachenis van Nelson Mandela.

Over beroemde mensen worden biografieën geschreven; stripboeken gaan over helden. Ter gelegenheid van Nelson Mandela's 91e verjaardag op 18 juli 2009 verschijnt een stripboek over zijn vroege jeugd, zijn opkomst als activist, de lange jaren in gevangenschap, de vrijlating en zijn rol op het wereldtoneel.

Brieven van een slavenmeisje – Mary E Lyons

Leeftijd: Va. 12  jaar

Thema: geschiedenis, amerika, slaven, vluchten

Samenvatting

Het jonge slavenmeisje Harriet heeft van haar meesteres, de moederlijke Margaret Horniblow een beetje leren lezen en schrijven. Het is een hele slag voor haar als haar meesteres overlijdt, temeer daar er bij het voorlezen van het testament geen sprake is van de vrijheid, waarop ze zo gehoopt had. Harriet komt in het huis van Margarats zuster, waar de heer des huizes haar weinig rust gunt. Harriet voelt zich in een onmogelijke positie gemanoeuvreerd en besluit naar het noorden te vluchten. In een reeks ontroerende brieven probeert Harriet uiting te geven aan een wirwar van gevoelens: het respect voor Margaret Horniblow, de angst en de afkeer van haar nieuwe meester, de zorg voor haar broer, de hoop op de vrijheid, de vlucht en het onderduiken en de voortdurende angst voor ontdekking.

Leessetting

In de brieven worden de hoop op vrijheid, de vlucht, het onderduiken en de angst voor ontdekking en voor de familieleden op aangrijpende wijze verteld. Het laatste deel over de periode in vrijheid beschrijft hoe het verdere leven verloopt van de zwarte vrouw in een blanke staat. Dit is niet in briefvorm en is door de schrijfster toegevoegd om het geheel compleet te maken.

Dit verhaal is gebaseerd op een waargebeurd verhaal.

Nacht in het Noorden – Katherine Ayres

Leeftijd: Va. 12 jaar

Thema: geschiedenis, amerika, slaven, vluchten

Samenvatting

Lucy Spencer woont in Ohio in Amerika, in het jaar 1851. Haar ouders verbergen af en toe gevluchte slaven, hoewel dat streng verboden is. Die slaven zijn via een geheime route, de Ondergrondse Spoorlijn, onderweg naar het vrije Canada. Als ze 's nachts aankomen doet Lucy de deur open en wijst ze hun schuilplaats. Dan wordt ze benaderd door Jeremiah, die haar hulp inroept om een groep slaven te verzorgen bij een zonderlinge weduwe.

Leessetting

Nacht in het Noorden heb ik al kind zelf gelezen. Het is geschreven in dagboekvorm en je leeft meer met Lucy. Haar ouders helpen gevluchte slaven naar het vrije Canada te komen.

Ze maakt spannende momenten mee en hoort verhalen van de vluchtelingen. Je leest niet alleen over het leven van Lucy, maar ook over het leven als slaaf in de 2^e helft van de 19^e eeuw in Amerika.

Hadassa, van maagdenhuis tot avondgeschenk – Tsafrira Levy

Leeftijd: Va. 12 jaar

Thema: geschiedenis, koning, Midden Oosten, geheimen

 

Samenvatting

Hadassa groeit op in het huis van haar neef, de Hebreeër Itamar. De Hebreeërs zijn een bedreigde groep en als Hadassa, vanwege haar grote schoonheid wordt uitverkoren voor de harem van de Grote Koning, lijkt het verstandiger haar afkomst geheim te houden. Voortaan zal ze Ester heten. In het paleis komt Hadassa al gauw in aanraking met de onverbiddelijke wreedheid van de koning en zijn trawanten. Wil ze overleven dan moet ze medestanders zoeken en slim zijn, heel slim zijn.

 

Leessetting

Een meeslepend, aangrijpend verhaal over een jong meisje dat een leven leidt waar ze niet voor heeft gekozen.

Een mooi verhaal om te ontdekken hoe vrouwen in sommige culturen eeuwen lang gezien werden als minderwaardig of ‘slaaf’.

Tamar, Schaduw van de Schande – Tsafrira Levy

Leeftijd: Va. 11 jaar

Thema: geschiedenis, koning, vluchten, woestijn, Midden Oosten

 

Samenvatting

Tamar is de eerste dochter van de koning. Ze is jong en mooi en bruist van levenslust. Vol verwachting kijkt ze uit naar de toekomst. Als dreigende schaduw op de achtergrond staat haar halfbroer Amnon. Zijn broeierige blikken en onbeschaamde opmerkingen boezemen haar angst in. Als ze op een dag van haar vader de opdracht krijgt liefdeskoekjes voor haar halfbroer te bakken om hem van zijn liefdeskoorts te genezen, wordt haar angst bewaarheid. Amnon verkracht haar en zet haar daarna als oud vuil buiten de deur.

De schande die hij hiermee over Tamar afroept, maakt haar leven in het paleis de twee lange eenzame jaren daarna tot een hel.

Verkleed als herdersjongen ontvlucht ze haar schande om bij haar echte broer Aushalom bescherming te zoeken. Later wreekt deze haar door Amnon te vermoorden. Tamars gevaarlijke tocht door de woestijn, waarbij ze gezocht wordt door soldaten en vaak als verkleed meisje door de mand dreigt te vallen, vormt de redelijk spannende hoofdmoot van het verhaal. Hoofdthema’s zijn echter de verwerking van het Tamar aangedane leed en haar ontluikende liefde voor de herdersjongen Zimri, die haar het laatste deel van haar vlucht begeleidt.

 

Leessetting

Tamar is een ontroerend en mooi verhaal over het leven van een jong meisje in de schaduw van haar vader de koning en halfbroer.

Een olifant voor de keizer – Gerard Sonnemans

Leeftijd: Va. 6 jaar, zelf lezen v. 8 jaar

Thema: geschiedenis

 

Samenvatting

'Een olifant voor de keizer' is een prentenboek dat zich afspeelt in Nijmegen in de tijd van Karel de Grote. Deze keizer kreeg rond het jaar 800 een olifant cadeau van Haroen al Rashid, de sultan van Bagdad. Het beest vergezelde Karel de Grote een kleine tien jaar op zijn reizen door zijn rijk.

Toen ik dat ontdekte, vond ik het een prachtig onderwerp voor mijn verhaal. Stel je voor: 1200 jaar geleden was er al contact tussen de moslims en de christenen. De olifant had natuurlijk een verzorger nodig, dus stuurde de sultan Joesoef en zijn ouders met het beest mee. En zo maakten de kinderen die op het Valkhof wonen kennis met mensen uit een ver en vreemd land. Eng? Gevaarlijk? Dat viel eigenlijk best mee. Joesoef bleek in ieder geval heel wat vriendelijker dan de verschrikkelijke kok Otto!

Het boek heeft letterlijk een knallend slot.

 

Leessetting

Dit boek is deel drie uit een reeks van 10 prentenboeken, die elk een ander tijdvak uit de geschiedenis tot leven wekken.

Vadertje langbeen – Joan Webster

Leeftijd: Va. 13 jaar

Thema: familie, geschiedenis

 

Samenvatting

Een aardige maar anonieme man zorgt ervoor dat Judy Abbott, een jong weesmeisje naar de universiteit kan gaan. De enige voorwaarde is dat ze haar weldoener die ze Vadertje Langbeen noemt, trouw schrijft wat ze allemaal meemaakt. Haar brieven schetsen een levendig beeld van haar tijd en van het leven van een arme wees. Vadertje Langbeen werd voor het eerst gepubliceerd in 1912 en het blijft een van de mooiste kinderportretten die ooit geschreven zijn.

 

Leessetting

Het boek werd meerdere malen verfilmd (in 1955 met o.a. Fred Astaire) en de bekende musical 'Love from Judy' is er op gebaseerd.

Jean Webster (1876-1912) baseerde zich voor dit boek op ervaringen die ze opdeed met liefdadigheidsprojecten voor arme kinderen.